Podstawową przyczyną powstawania konfliktów wśród dzieci są ich niskie kompetencje komunikacyjne. Jest to zupełnie naturalne, gdyż porozumiewanie się jest sztuką, która wymaga nie tylko znajomości jej zasad, ale również treningu. Dzieci przychodzą do szkoły z domów o odmiennych stylach komunikowania się. Mają też niewielkie doświadczenie – często ograniczone tylko do środowiska rodzinnego i przedszkolnego. 

Dla dziecka najważniejsze jest zaspokojenie własnych potrzeb. Im młodsze dziecko, tym większe ma to dla niego znaczenie: zdolność do odraczania, czyli odkładania w czasie tego, czego potrzebuje, jest mniejsza. Nie powinno więc dziwić, że dziecko chce w tym momencie, natychmiast, bawić się właśnie tą, a nie inną zabawką (często jest to zabawka, którą właśnie bawi się inne dziecko).

Powody szkolnych konfliktów

W szkole do konfliktów dochodzi najczęściej wtedy, gdy jedna lub obie strony naruszą zasady współżycia. Dzieci, próbując zaspokoić własne potrzeby, nie uwzględniają i nie dostrzegają potrzeb innych. Nie potrafią też w otwarty sposób komunikować swoich chęci. Wyrazem konfliktów są najczęściej sprzeczki, kłótnie z kolegami, nierzadko również dochodzi do bójek.

Najczęstszym powodem konfliktów w klasach młodszych są:

• chęć włączenia się w zabawę,
• zabranie zabawki, przyborów szkolnych („Ja chcę to mieć”),
• zajęcie miejsca, które inne dziecko „zarezerwowało” dla siebie („Ja tu siedziałem wcześniej”),
• różnica zdań na dany temat,
• zazdrość o kolegę, uwagę dorosłych, zabawki,
• „brzydkie” słowa,
• obrażanie bezpośrednie, obgadywanie,

W klasach starszych dodatkowo przyczynami konfliktów mogą by:

• plotkowanie,
• wywyższanie się,
• chęć rządzenia,
• wyniki w nauce (zazdrość lub drwienie z nich),
• statut materialny rodziny dziecka, jego ubranie, gadżety (zazdrość lub drwienie z nich),
• faworyzowanie uczniów przez nauczycieli,
• rywalizacja o sukcesy,
• konflikty przeniesione ze świata wirtualnego do codziennej rzeczywistości (np. usunięcie kogoś z grupy graczy w sieci czy komentarz na portalu społecznościowym) .

Jeśli dziecko mówi, że pokłóciło się z kolegą warto:

• wysłuchać opowiadania dziecka na temat tego, co się wydarzyło,

• zastanowić się, czy dziecko relacjonuje nam, co się wydarzyło i nie oczekuje od nas pomocy (sytuacja nie powtarza się kolejny raz, jest incydentem), czy też postrzega sytuację jako trudną dla siebie, z którą nie umie sobie poradzić.

Jeśli dziecko dzieli się wrażeniami i przeżyciami minionego dnia, proponuję:

• cierpliwie wysłuchać i porozmawiać o uczuciach i reakcjach, które towarzyszyły zajściu,
• wspólnie poszukać przyczyny konfliktu,
• spróbować zapytać dziecko, jak ono czułoby się, gdyby było drugą stroną konfliktu,
• poszukać kilku sposobów rozwiązania sytuacji,
• pozwolić zadecydować dziecku, co dalej zrobi.

Rodzic jest wzorem i wsparciem

Istotne jest uświadamianie dziecku, że różnice zdań mogą wypływać z odmiennych zainteresowań, poglądów, upodobań i że ludzie mają prawo do błędów. Kształtowanie w dziecku otwartości na różnorodność i odmienność, empatii oraz tolerancji sprawi, że w przyszłości o wiele łatwiej będzie rozumiało siebie i innych, a to ułatwi mu współżycie z rówieśnikami i pomoże rozwiązywać trudne sytuacje bez niepotrzebnych napięć. Niezmiernie ważny w tym obszarze jest osobisty przykład rodziców. Dom rodzinny jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem, w którym dziecko może zaspokoić swoje potrzeby oraz kształtuje jego osobowość. Postawy i postępowanie rodziców są czynnikiem modelującym reakcje dziecka. Jeśli w sytuacjach konfliktowych rodzice reagują złością, kłócą się, należy spodziewać się, że dziecko również będzie zachowywało się podobnie. 

Na koniec raz jeszcze należy podkreślić znaczenie możliwości podjęcia przez dziecko samodzielnej próby rozwiązania konfliktu. Zupełnie naturalnym odruchem ze strony rodzica jest podsuwanie dziecku gotowych rozwiązań. Spowodować to może, że dziecko w przyszłości nie będzie samo poszukiwało możliwych sposobów radzenia sobie w sytuacji konfliktowej, ale natychmiast będzie poszukiwało pomocy dorosłego. Może też ocenić siebie jako o osobę, która jest nieskuteczna w swoim działaniu. Być może w ocenie rodzica to, co dziecko zrobiło, aby rozwiązać konflikt było  nieudolne, ale poczucie odniesionego sukcesu jest dla dziecka w tej sytuacji istotnym elementem kształtującym samoocenę dziecka. Z drugiej strony nic tak nie wzmacnia więzi, jak skutecznie rozwiązany konflikt.

Konflikty są nieuniknionym elementem codziennego życia. Jeszcze dwadzieścia lat temu uważano, że są niepożądane i można ich uniknąć. Obecnie psychologowie twierdzą, że jeśli zostaną rozwiązane w sposób konstruktywny, to mogą pełnić istotną rolę w kształtowaniu pozytywnych relacji międzyludzkich. Jak pomóc dziecku, gdy szkolne sprzeczki stają się problemem?