Pytania postawione we wstępie wydają się szczególnie ważne u progu wakacji. Zwłaszcza, że jest to czas, który dzieci najczęściej spędzą w nowym dla siebie otoczeniu. Będą miały okazję do zawierania nowych znajomości, nie zawsze też będą pozostawać pod czujnym okiem rodziców. Mali uczniowie wyjadą na swoje pierwsze obozy czy kolonie albo do rodziny, gdzie w wolnym czasie bawić się będą z kuzynami czy ich rówieśnikami. Jeszcze inne dzieci wybiorą się rodzicami na wczasy i poznają nowych kolegów, z którymi będą przebywać, gdy dorośli poświęcą się odpoczynkowi.

Czy dzieci boją się obcych?

Nawiązywanie znajomości jest umiejętnością, która kształtuje się od najmłodszych lat. Już sześciotygodniowe dziecko odpowiada uśmiechem, gdy widzi uśmiechającą się do niego twarz, a starsze nie reaguje płaczem, gdy nieznajomy bierze je na ręce. Jednak około ósmego miesiąca życia pojawia się lęk przed obcymi. Jest to lęk rozwojowy i powinien minąć, choć zdarzają się rodzice, którzy wzmacniają to uczucie: świadomie lub nie. Jakie są przyczyny takich działań?

• Nieznajomość prawidłowości rozwojowych dzieci – jednym z lęków rozwojowych jest lęk separacyjny: gdy mama lub tata chce pozostawić dziecko pod opieką innych. Dziecko płacze, często rozpaczliwie, rodzice, nie mogą tego znieść i w pewnym momencie poddają się, rezygnują ze żłobka, przedszkola lub opiekunki. Wtedy dziecko nie ma możliwości poznawania nowych osób i nabywania nowych doświadczeń społecznych.
• Bezradność wobec trudnych zachowań dziecka – kiedy dziecko nie chce np. czegoś zrobić lub posłuchać, rodzice zaczynają straszyć je Babą Jagą lub „Panem”, którzy przyjdą i je zabiorą. W ten sposób utrwalają w dziecku lęk przed obcymi.

Jeśli jednak dziecko nie doświadczyło takich sytuacji w swoim życiu, ma zaspokojoną potrzebę bezpieczeństwa, to najprawdopodobniej w kolejnych latach z ciekawością i otwartością reagować będzie na nowo poznanych.

Bezpieczny przedszkolak

Okres przedszkolny jest stosunkowo bezpieczny. Dzieci w tym wieku najczęściej pozostają pod opieką starszych. Tak naprawdę, jeśli tylko jest ktoś, kto kontroluje, gdzie dziecko jest i co w danym momencie robi, zagrożenie może być związane tylko z nieszczęśliwym wypadkiem. Zdarza się jednak, że dzieci się gubią. W czasie wakacji ma to najczęściej miejsce tam, gdzie przebywa dużo ludzi np. na plaży lub podczas zwiedzania. Pamiętaj, że za bezpieczeństwo przedszkolaka odpowiadają w pierwszej kolejności dorośli, a jeśli decydują się na pozostawienie go ze starszym rodzeństwem to tylko wtedy, gdy mają pewność, że maluch będzie pod stałą opieką. Dziecko w tym wieku nie ma jeszcze wystarczającego doświadczenia i rozeznania sytuacji, aby przewidzieć konsekwencje swoich działań.

Mały uczeń musi znać zasady bezpiecznych relacji z otoczeniem

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, kiedy dzieci zaczynają samodzielnie chodzić do szkoły, zostają bez opieki w domu lub wychodzą na podwórko. Wtedy nie tylko muszą znać zasady bezpiecznego kontaktowania się z innymi, ale mają obowiązek ich przestrzegania.

Dziecko i kontakty z nieznajomymi – naucz dziecko zasad!

• Wyjaśnij dziecku, że ludzie zachowują się bardzo niejednoznacznie. Nie zawsze osoba, której zachowanie „rzuca się w oczy” (bo krzyczy, czy idzie nierównym krokiem) jest rzeczywistym zagrożeniem. Osoby, które chcą skrzywdzić dzieci najczęściej próbują zdobyć ich zaufanie lub wzbudzić zainteresowanie.
• Wprowadź zakazy odbierania prezentów od nieznajomych oraz odchodzenia z nimi: zwłaszcza, jeśli dorosły proponuje coś bardzo atrakcyjnego („Pokażę ci, jakie mam fajne gry na komputerze”, „Chodź kupię ci lody”). Zabroń dziecku wsiadania do nieznanych samochodów – nawet, gdyby pretekstem była prośba o pokazanie drogi („Jestem z innego miasta i się zgubiłem”). Niech dziecko wie, że bezpiecznie jest prosić o pomoc kogoś, kto przechodzi ulicą,  gdy jest ono zaczepiane, a tym bardziej, gdy obcy próbuje siłą zabrać je ze sobą.
• Uświadom dziecku, że podawanie różnych informacji o rodzicach i domu może być niebezpieczne – zwłaszcza jeśli chodzi o pracę mamy i taty, pieniądze, biżuterię, sprzęt elektroniczny, dzieła sztuki. Może to grozić włamaniem i kradzieżą. Dzieci często lubią chwalić się przed sobą różnymi rzeczami. Warto jednak od najmłodszych lat uczyć ich, że są dobre i złe sekrety. Pierwsze sprawiają radość i pomagają, drugie krzywdzą. Pierwszych należy dotrzymywać, o drugich należy mówić innym. Stan posiadania rodziców jest dobrym sekretem.
• Umówcie się, że gdy dziecko zostaje w domu samo, pod żadnym pozorem nie może nikomu otwierać drzwi. Osoby pukające mogą podawać się za krewnego, listonosza, hydraulika, Twojego znajomego… Naucz dziecko zdania „Proszę przyjść, jak będą rodzice” i przećwiczyć je w zaaranżowanych sytuacjach.

• Ustal z dzieckiem, że pod Twoją nieobecność koleżanki i koledzy nie przychodzą w odwiedziny. Pod pretekstem „szukania kolegi” do domu może dostać się ktoś obcy.
• Zastanów się nad tym, czy dziecko może wychodzić na podwórko czy plac zabaw pod Twoją nieobecność. Ładna pogoda i zabawa z innymi dziećmi to aktywny odpoczynek między lekcjami a zadaniami domowymi. Natomiast samotne dziecko, z kluczami na szyi, szukające towarzystwa, niekoniecznie jest bezpieczne. Jeśli jednak umówicie się, że dziecko będzie wychodziło z domu, ustalcie, w jaki sposób będzie Cię o tym informowało i gdzie ma przebywać w tym czasie.
• Zdecyduj, czy dziecko ma odbierać telefon stacjonarny, gdy jest samo w domu. Jeśli tak, naucz je krótkiej odpowiedzi: „Mama nie może teraz podejść do telefonu. Pod jaki numer ma oddzwonić do Pani/Pana?”.
   

Rodzice obawiają się o nowe znajomości swoich dzieci z jednego powodu: boją się, że ich dziecku stanie się krzywda. W przypadku najmłodszych chodzi głównie o krzywdę fizyczną, a w przypadku starszych dołącza się do tego lęk przed niewłaściwym wpływem innych. Historie, które docierają do nas z różnych źródeł, często tragiczne, wpływają na wyobraźnię i dodatkowo stresują troskliwych rodziców. Jak w każdej sytuacji przesada nie jest wskazana, jednak ustalenie jasnych zasad, a nawet wprowadzenie zakazów, to część nauki bezpiecznego funkcjonowania w społeczeństwie. Dzieci uczą się rozpoznawania zagrożeń i ostrożności w kontaktach z otoczeniem, a rodzice są odpowiedzialni za ich ochronę w tym procesie.

Rodzice wprowadzają dzieci w świat pełen pięknych przygód, ale i zagrożeń. Co dziecko musi wiedzieć o rozmowie z obcymi ludźmi? Na co rodzice powinni przygotować małego ucznia, który już sam wychodzi na podwórko, bawi się z rówieśnikami na publicznych placach zabaw? Dowiedz się, jak zadbać o bezpieczeństwo dziecka wśród obcych, by równocześnie nie straszyć i nie uczyć nieufności wobec innych?