Jednym z najlepszych przyjaciół właściwego rozwoju psychofizycznego dziecka jest ruch, a jedną
z jego największych potrzeb poznanie świata poprzez badanie otoczenia. W jednym i w drugim dzieci są spontaniczne, łamią ograniczenia i nakazy, przekraczają bariery. W stereotyp grzecznego dziecka, oprócz zasad kulturalnego zachowania, wpisana jest cisza, spokojne siedzenie w miejscu, w jednej pozycji, niedotykanie cudzych rzeczy bez zgody właściciela, nieodzywanie się bez pozwolenia… Jeśli tylko zachowanie dziecka odbiega od tego, rodzice zaczynają zastanawiać się, czy wszystko na pewno jest w porządku. Mimo, że zespół nadpobudliwości psychoruchowej znany jest na świecie od ponad 150 lat (opisywany bywa pod różnymi nazwami, np. ADHD czy zaburzenia hiperkinetyczne), szczególnie w ostatnich latach sam termin „nadpobudliwość” zrobił dużą karierę i bardzo często bywa nadużywany. Usprawiedliwia się nim zachowania dzieci wynikające z barku granic w wychowaniu, często też żywy temperament dziecka mylony jest z nadpobudliwością.

Warunkami rozpoznania zespołu nadpobudliwości psychoruchowej jest występowanie zaburzeń uwagi, nadruchliwości i impulsywności w zachowaniu dziecka:

• ujawniają się one przed 7 rokiem życia,
• występują w co najmniej dwóch środowiskach (np. w domu i przedszkolu lub szkole),
• utrzymują się przez minimum 6 miesięcy,
• w  znaczący sposób powodują klinicznie istotne cierpienie lub upośledzenie funkcjonowania społecznego, szkolnego lub zawodowego.

Z powyższego wynika, że jeżeli dziecko jest bardzo ruchliwe, żywe, impulsywne, nieuważne, ale ani ono, ani dorośli nie uważają tego za problem, to nie jest uznawane za nadpobudliwe. Warto też dodać, że wielu dorosłych nie miało rozpoznanego ZNP, choć z wywiadu wiadomo, że kliniczne objawy wystąpiły przed 7 roku życia

Pomoc specjalisty – warto z niej skorzystać

Jeżeli, jako rodzic, niepokoisz się zachowaniem swojego dziecka, pamiętaj, aby skontaktować się ze specjalistą, który postawi diagnozę. W polskich warunkach jest to lekarz psychiatra, do którego nie potrzeba skierowania od lekarza pierwszego kontaktu, jeśli świadczenie ma być udzielne
w ramach NFZ. Postawienie diagnozy wymaga uzyskania informacji z przynajmniej trzech źródeł: wywiadu od rodziców (opiekunów), badania samego dziecka i informacji ze szkoły lub przedszkola. Koniecznym elementem diagnozy jest badania psychologiczne dziecka z oceną możliwości intelektualnych i specyficznych zaburzeń rozwoju umiejętności szkolnych.

Co robić, jeśli diagnoza potwierdzi zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi?

Naturalną konsekwencją postawionej diagnozy jest podjęcie działań psychoedukacyjnych (nakierowanych na otoczenie dziecka: rodzinę, przedszkole i szkołę) i terapeutycznych. Najbardziej polecaną jest terapia behawioralna. Do jej podstawowych technik, zalecanych
w pracy z rodzicami dzieci z nadpobudliwością należą:

• zwracanie pozytywnej uwagi na pożądane zachowania i podporządkowanie się,
• efektywniejsze wydawanie poleceń,
• wyciąganie negatywnych konsekwencji w momencie pojawienia się zachowania problemowego.

Równolegle prowadzona jest indywidualna praca terapeutyczna z dzieckiem, nierzadko konieczne jest czasowe włączenie farmakoterapii.

Gdy okazuje się, że dziecko faktycznie jest nadpobudliwe, wielu rodziców odczuwa ulgę. Wreszcie dowiadują się, że to nie ich wina, że dziecko jest niegrzeczne (przecież do tej pory wciąż to słyszeli). Nie wiedzą, że właśnie teraz muszą świadomie podjąć wiele kroków, które ułatwią całej rodzinie dalsze życie. Mimo wielu zwątpień i załamań nie mogą ustawać w codziennym trudzie. Dopasowanie się do potrzeb dziecka na początku wydaje się trudną zmianą, ale w praktyce szybko przekształci się w rutynę. Nowe zasady, jeśli będą konsekwentnie wdrażane, po pewnym czasie przyniosą efekty. Ważne, by poznać dziecko i jego postrzeganie świata, dzięki czemu łatwiej będzie zrozumieć trudności, z którymi każdego dnia musi się ono mierzyć. Specjaliści ułatwiają budowę relacji nadpobudliwych dzieci z rodziną i otoczeniem – warto zapytać o radę właśnie psychologa.

Nie każde dziecko, które jest energiczne i żywiołowe należy brać pod lupę. Jednak są sygnały sugerujące, że to problem, który trzeba rozwiązać. Nadpobudliwe dziecko potrzebuje wsparcia rodziców i czasu na dostosowanie się do otoczenia. Wyróżnia je m.in. brak umiejętności opanowania emocji, problemy z koncentracją, potrzeba ciągłego ruchu. Wszystko jest do wypracowania – ważne, by podjąć wspólne działania dla dobra dziecka jak najszybciej.